Rob van Gijzel is keynote spreker op Campus Day 2024 waar hij ingaat op de uitdagingen die samenhangen met de ontwikkeling van een ‘vibrant innovation ecosystem’. Meld je hier aan voor Campus Day 2024.
Rob van Gijzel was van 2008 tot 2016 burgemeester van de gemeente Eindhoven. In die hoedanigheid speelde hij een cruciale rol bij de uitbouw van de High Tech Campus Eindhoven (HTCE) én bij de ontwikkeling van het regionale samenwerkingsverband Brainport.
Fotocredits: gemeente Eindhoven, Boudewijn van Lieshout, via wikipedia
Werken aan vertrouwen
Een campus ontstaat niet zomaar. Je kunt zoiets wel bedenken vanachter een tekentafel, maar dan zul je al snel merken dat er geen draagvlak is voor zo’n proces. Je staat met lege handen als er geen vertrouwen is, geen ambitie, geen samenwerking, geen bereidheid om te delen en geen betrouwbare partners zijn die in elkaar geloven. Mijn voorganger Rein Welschen heeft daar op een bewonderingswaardige manier de basis voor gelegd. Toen hij aantrad, werd hij direct geconfronteerd met de bezuinigingsoperatie Centurion bij Philips en het faillissement van DAF, wat duizenden mensen in de regio hun baan kostte. Hij heeft toen ook de eerste contacten gelegd met de voorzitter van de RvB van de TUE en met de voorzitter van de KvK, op zoek naar samenwerking. Dat heeft geleid tot het Stimulus-programma, waarbij met geld uit de regio én uit Brussel het tij succesvol werd gekeerd. Waarmee tevens een basis voor vertrouwen in het eigen kunnen is gelegd. Binnen dat Stimulus-programma is onder meer een commissie samengesteld met kennisinstellingen, bedrijfsleven, waarbij iedereen voorstellen mocht doen ter versterking van regionale economische structuur. Daar zijn niet alleen heel veel initiatieven uit voortgekomen, het was ook enorme basis voor saamhorigheid.
Dat kunststukje heeft hij nog twee keer herhaald. Om te beginnen in 1997, toen Philips verhuisde naar Amsterdam. Welschen heeft er toen voor gezorgd dat Natlab in Eindhoven bleef en er een ruimhartige toegang kwam tot patenten die Philips zelf toch niet gebruikte.
Zijn laatste ingreep was rond de eeuwwisseling, toen ASML ten onder dreigde te gaan. Welschen is toen met de toeleveranciers en ASML om tafel gaan zitten en heeft een gentlemen's agreement gesloten: stop met exclusief aan ASML leveren, maar zoek ook actief naar andere klanten. Dan helpen wij jullie om ook zélf de vleugels uit te slaan als OEM. Zo zijn tal van kleine toeleveranciers in de regio groot geworden. Rein Welschen heeft keer op keer laten zien: samen sta je sterk, en alleen samen krijg je dingen voor elkaar. Maar je moet elkaar wél vertrouwen en ook echt willen.
Durven handelen
“Philips besloot in 2003 de Campus open te stellen voor andere technologische bedrijven. Aanvankelijk waren dat vooral kennisinstellingen zoals TNO en Imec uit Leuven, wat later Holst Tech is geworden. Serieuze industriële partijen ontbraken nog op dat moment. Toen kwam het Horizon-programma, dat de basis vormde voor de in 2006 opgerichte stichting Brainport. Dat is een sterk motor geweest achter nieuwe concepten en initiatieven voor wonen en werken, clustering en verbetering van de samenwerking tussen toeleveranciers en uitbesteders en last but not least triple helix-samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en lokale overheid. Die regionale samenwerking was en is uitzonderlijk, omdat vertegenwoordigers van alle drie de partijen als gelijkwaardige partners participeren in het Brainport-bestuur. Bovendien beschikt Brainport over een eigen operationele organisatie. Dat zijn cruciale succesfactoren geweest.”
“Twee jaar later trad ik aan als burgemeester en kreeg direct te maken met heel andere prioriteit: de kredietcrisis. Ik heb toen maandenlang élke maandagavond met grote lokale ondernemers om de tafel gezeten: hoe houden we de boel hier bij elkaar? Hoe houden we onze waardevolle R&D-mensen hier, zodat als straks de economie weer aantrekt, we er ook echt van kunnen gaan profiteren als regio? Op zo’n moment moet je durven handelen als bestuur. We hebben toen uiteindelijk 60 mensen uit de eigen organisatie gedetacheerd bij Brainport om onze regionale slagkracht te versterken. Zonder een ecosysteem als Brainport was de HTCE geen succes geworden.”
Innovatie aan de voorkant faciliteren
“In Brainport bepaalden we vooraleerst de randvoorwaarden om HTCE verder te ontwikkelen. Dan praat je over de basisvoorzieningen, de business, de technologie, de mensen en de internationale betrekkingen. Een bedrijventerrein kan iedereen openen, maar in het ecosysteem zit de echte meerwaarde. In die periode maakte Henry Chesbrough nogal naam, de Amerikaanse hoogleraar aan het Center for Open Innovation in Berkeley. Hij opende onze ogen: willen bedrijven in de toekomst kunnen overleven, dan zullen ze moeten samenwerken aan de voorkant. Echt voluit, met alles. Waardoor ze in het begin de kosten en de risico’s kunnen delen, ze sneller naar de markt kunnen en dus langere ROI hebben. Dat heeft er onder meer toe geleid dat we op het HTCE het eerste IP-managementbureau hebben opgericht. Zodat je met paar partners afspraken kunt maken: we gaan samen iets ontwikkelen, dat is de verwachte added value, en zo gaan we dat verdelen. En dat leg je vast. Zo faciliteerden we dus innovatie aan de voorkant.”
“Het probleem was alleen dat we nog steeds veel te weinig internationaal concurrerende bedrijven op de HTCE hadden. Door persoonlijk als ‘burgemeester van Eindhoven’ naar Azië te vliegen heb ik meegeholpen om Samsung te overreden om op de HTCE een R&D-facility te openen. Maar nieuwe bedrijven waren zeer gewenst, en dat was best ingewikkeld met Philips al enig eigenaar van het hele terrein. Bedrijven zitten niet te wachten op een concurrent die ook je ‘huisbaas’ is. Participatie door de Rijksoverheid lag voor de hand, maar de toenmalige minister van Financiën kon de bocht niet snel genoeg maken - een euvel waar onze Rijksoverheid wel vaker onder lijdt. Uiteindelijk is in 2012 Ramphastos Investments ingestapt, een consortium van investeerders rondom Marcel Boekhoorn. Philips bleef als huurder op de campus, maar zijn status veranderde van eigenaar/beheerder in bewoner. Dat was een cruciaal moment: vanaf dat moment is het HTCE steeds nieuwe bedrijven en daardoor ook nieuwe onderzoeksinstituten op hightech systems en materials blijven aantrekken. De kritische massa heb je gewoon nodig.”
Samenwerken in goede tijden
“Terugkijkend zijn het steeds crisissituaties geweest die tot doorbraken hebben geleid. Die dwingen namelijk tot samenwerking. Wat dat betreft geldt de uitspraak ‘never waste a good crisis’. Daarmee is direct gezegd wat het meest lastige is in het hele proces: samenwerken in goede tijden. In mijn ambtsperiode heb ik enorm geïnvesteerd in internationale samenwerking, met name met de Taiwanezen en de Canadezen. Dat heeft tot aanzienlijk investeringen in de regio geleid. Maar zoiets moet je dus juist óók doen als de nood niet aan de man is. Welbeschouwd is er nu ook weer een soort crisis, maar nu omdat ASML zo succesvol is geworden dat ze kunnen zeggen: als er niet serieus in de regio geïnvesteerd wordt, gaan wij hier weg. En dan zie je dat er ineens toch weer van alles mogelijk is en er vanuit de Rijksoverheid - weliswaar incidenteel, maar toch - een serieus bedrag op tafel komt. De regio Eindhoven is al een paar keer uitgeroepen tot Mainport, maar daar schiet je niet zoveel mee op als er niet ook structurele financiering en zeggenschap bij komt. Dat blijft het grote verschil met de Mainports Schiphol en de Rotterdamse haven: er wordt in deze regio nog onvoldoende geïnvesteerd in alles wat cruciaal is voor de toekomstige kwaliteit van een ecosysteem: een aantrekkelijke leefomgeving met goede huisvesting en een breed scala aan sociale, recreatieve en culturele voorzieningen op grootstedelijk niveau. Wat we hier gerealiseerd hebben is fantastisch, maar het echte potentieel is wat mij betreft nog niets eens ten volle benut.”
Mis Campus Day 2024 niet!
Fotocredits: gemeente Eindhoven, Boudewijn van Lieshout, via wikipedia
